Współczesne koncepcje systemów logistycznych
Modern concepts of logistics systems
Weronika Piechura
Opublikowano w Otwarte Innowacje 1-2016
Abstrakt:
W ostatnich latach można zauważyć szerokie zainteresowanie nauki i praktyki problematyką logistyki. Przemiany zachodzą praktycznie we wszystkich rodzajach działalności: politycznej, społecznej, ekonomicznej, obronnej itp. Umacnia się gospodarka rynkowa, a w związku z tym - nowy sposób myślenia i warunki do racjonalnego działania przez wszystkie podmioty gospodarcze (państwowe, prywatne, spółdzielcze). Jednym z narzędzi wykorzystywanych do usprawnienia funkcjonowania procesów, zarówno w skali makro, jak i mikro, jest logistyka. Poniższy artykuł przybliża istotę, funkcje oraz rodzaje logistyki. Przedstawiono także koncepcje systemów logistycznych, które stanowią podstawę realizacji procesów logistycznych.
Abstracts
In recent years you can be seen broad interest in science and practice of logistics problems. Transformations occur in virtually all types of activities : political, social , economic , defense , etc . Strengthens the market economy , and therefore - a new way of thinking and the conditions for rational action by all operators ( public , private, cooperative ) . One of the tools used to improve the functioning of processes , both at the macro and micro , is logistics . The following article introduces the essence , functions and types of logistics. Also presented concepts of logistics systems that underpin the implementation of logistics processes.
Słowo kluczowe: Logistyka, koncepcje logistyki, rodzaje logistyki
Keys words: Logistics, logistics concepts, types of logistics
Wprowadzenie;
Logistyka to nauka, która była znana już w starożytności. Nauka ta jest związana ze sferą wojskowości, głównie z zaopatrzeniem armii w żywność oraz sprzęt wojenny [1]. Pojęcia zbliżone do logistyki były używane w starożytnej Grecji, Rzymie oraz Bizancjum. Każdy kraj miał odmienne podejście do słowa „logistyka”. W języku greckim logista oznaczała praktyczną sztukę rachowania czy kalkulacji, a logistikos – obliczalny, logicznie myślący. W Atenach, Rzymie a także Bizancjum logista pełniła funkcję rewizora finansowego połączonego z rozdziałem środków żywnościowych [2].
Cesarz bizantyjski Leontos VI zapoczątkował dyskusję na temat zadań i funkcji logistyki. Według Leontosa do zadań logistyki należało m.in.: zaopatrzenie wojsk, analiza terenu oraz sił przeciwnika, odpowiednie przygotowanie armii do walki. Dla francuskiego generała Boucheta logistyka odnosiła się do sformułowania „myślący logicznie, racjonalnie”. Pod koniec XII w. we Francji logistykę rozumiano jako wiedzę odnośnie przygotowania wojsk do walk [3].
Logistyka, jako dziedzina wiedzy, istnieje od drugiej połowy XX wieku. W latach 1950 – 1980 nauka ta nie była dosyć dobrze znana, od lat osiemdziesiątych XX w. zaczęto wykorzystywać ją do wielu zadań a także przypisywać coraz większe znaczenie. Przyczyny takiej sytuacji to m.in.: zmniejszenie liczby regulacji prawnych, zmiany w zachowaniu konsumentów, postęp technologiczny, globalizacja handlu [4].
Podstawowe fazy, kierunki oraz okresy rozwoju logistyki przedstawiono w tabeli 1.
Tabela 1. Podstawowe fazy i kierunki rozwoju logistyki. Źródło: P. Blaik, Logistyka. PWE, Warszawa 1996, s. 21
Nowoczesne podejście do zagadnienia logistyki wiąże się ze zjawiskami intensywnej globalizacji oraz produkcji w krajach o niższych kosztach produkcji. Aby zrealizować założenia nowoczesnej koncepcji logistyki trzeba podejmować precyzyjne i przemyślane decyzje oraz czynności, które będą uwzględniać następujące czynniki:
- większe wymagania klientów;
- rozwój technologii;
- rozwój gospodarki;
- obniżanie kosztów;
- bezpieczeństwo;
- zrównoważony rozwój;
- wykwalifikowany personel [5].
Badania- metody
Logistyka jest klasycznym przykładem systemowego podejścia do problemów biznesowych. Podejście systemowe z perspektywy firmy ma za zadanie uwzględnienie głównych obszarów przedsiębiorstwa, takich jak: marketing, produkcja, finanse i logistyka. Jednym z zadań danego podejścia jest zgodność celów i zadań głównych funkcji z celami i zadaniami przedsiębiorstwa. Istotne jest to, iż realizatorzy zadań z zakresu danej funkcji, podejmując decyzje, powinni brać pod uwagę ich potencjalne skutki w innych funkcjach [6].
Dynamiczny rozwój logistyki, jej wielowymiarowa struktura i wciąż wzrastająca rola, wymuszają porównanie logistyki z następującymi aspektami:
1. systemem, efektywnością i sprawnością;
2. dystrybucją towarów;
3. marketingiem;
4. strukturą organizacyjną przedsiębiorstwa[7].
Podejście systemowe polega na spojrzeniu ogólnym, konkretnych działaniach dążących do zamierzonego celu, określeniu zasad działania prowadzących do stworzenia nowego systemu lub zmiany poprzedniego. Charakterystyczną cechą podejścia systemowego jest rozpatrywanie wszystkich jego zagadnień, nie tylko objaśnienie kilku elementów.
System logistyczny odnoszący się do podejścia systemowego to: „zbiór elementów logistycznych, których powiązania konkretyzują się poprzez określone procesy transformacji”[8]. Proces działania systemu logistycznego jest to tworzenie odpowiednich warunków pomiędzy czynnościami a realizowanymi celami logistycznymi [9].
Logistyka w sensie strukturalnym obejmuje obieg informacji oraz towarów (rys. 1). W tym kontekście logistyka obejmuje zintegrowaną strukturę przepływów towarów, wraz ze sprzężonymi z nimi przepływami informacji. Logistyka ta zajmuje się realizacją różnorodnych czynności o charakterze: ekonomicznym, technicznym i administracyjnym.
Rys. 1. Logistyka jako koncepcja obiegu informacji i towarów.
Źródło: P. Blaik, Logistyka. PWE, Warszawa 1996, s. 45
Fizyczna logistyka jest zbudowana z dwóch podstawowych elementów: dystrybucji towarów (transport, magazynowanie, kompletowanie i pakowanie) oraz etapu informacyjnego, do którego należą m.in.: przyjmowanie, przekazywanie zamówień oraz nadzór nad przepływem towarów. Pojęcie dystrybucji fizycznej odnosi się bowiem jedynie do materialnej strony dystrybucji [10].
Logistyka intrafunkcjonalna ma na celu jak najbardziej efektywne skoordynowanie zarządzania materiałami z dystrybucją fizyczną, aby zaspokoić wymagania klientów. Zarządzanie materiałami i dystrybucję fizyczną można skoordynować na wiele sposobów. Jednym z nich może być użycie tego samego środka transportu do dostarczenia materiałów oraz odebrania gotowych produktów [11].
Strategie logistyczne oparte są na trzech podstawowych elementach: produkt, rynek, proces. W tych częściach podejmowane są priorytetowe ustalenia w firmie. Komponenty te stanowią zasadnicze obszary, w których podejmowane są decyzje strategiczne w przedsiębiorstwie. Zależności występujące w wspomnianych częściach strategii logistycznej przedstawiono na rys. [12].
Istotnym elementem w logistyce jest koncepcja marketingu. Z założeń i cech marketingu wynika, że poszczególne instrumenty i działania nie mogą być rozpatrywane osobno, lecz jako zintegrowany system oddziaływania na rynek. Marketing jest zorientowaniem przedsiębiorstwa na klientów i rynki, przy czym rynki można podzielić na kilka grup, np.:
-dóbr konsumpcyjnych;
-dóbr przemysłowych i inwestycyjnych;
-usług;
-papierów wartościowych [13].
Współczesny marketing jest zorientowany na satysfakcję klienta. Strategie logistyczne mają wpływ na zadowolenie klienta poprzez zmniejszenie kosztów produktu. Współczesna logistyka w dziedzinie marketingu, ma za zadanie wspomaganie wielu przedsiębiorstw w osiągnięciu przewagi nad konkurencją [14].
{Rys. 2. Logistyka marketingowa w systemie marketingu i logistyki Źródło: P. Blaik, Logistyka. PWE, Warszawa 1996, s. 53
Współczesna logistyka jest odpowiedzialna za zarządzanie łańcuchem dostaw, który można zdefiniować jako „sieć organizacji zaangażowanych, poprzez powiązania z dostawcami i odbiorcami, w różne procesy i działania, które tworzą wartość w postaci produktów i usług dostarczanych ostatecznym konsumentom” [14]. Łańcuch dostaw jest odpowiedzialny za wszechstronne sterowanie wszystkimi działami oraz postępowaniami, jakie są w nim realizowane.
Zmiany uwarunkowań (m.in.: ekonomicznych i organizacyjnych) przyczyniają się do tego, iż obecnie rozwój łańcuchów dostaw ma wymiar globalny. Współczesny łańcuch dostaw cechuje się dużą ilością zmiennych elementów [15].
Sprawne funkcjonowanie systemu logistycznego w gospodarce oraz przedsiębiorstwach zależy od właściwej analizy popytu. Zadania realizowane w systemie logistycznym są oparte na podstawie określonych warunków na rynku zbytu a także zaopatrzenia [16]. O formach struktur logistycznych w przedsiębiorstwie rozstrzyga wiele czynników. Główne czynniki wpływające na organizację logistyki przedstawiono w tab. 2.
Tabela 2. Czynniki wpływające na organizację logistyki. Źródło: opracowanie własne na podstawie P. Maśloch: Logistyka i jej rozwój na przestrzeni lat - od koncepcji cesarza Leontosa VI do wsparcia logistycznego operacji „Pustynna Burza”. Logistyka i Transport 2005, nr 1, s. 45
Wyniki - wnioski
Umiejscowienie nowoczesnej koncepcji logistyki w firmie przedstawiono na rys. 3.
Rys. 3. Scentralizowana organizacja logistyki jako podstawowego działu funkcjonalnego
Źródło: P. Blaik, Logistyka. PWE, Warszawa 1996, s. 207
Nowoczesna logistyka jest lokowana w obrębie teorii systemów. Coraz większa integracja procesów logistycznych i tworzenie się sprzężeń zwrotnych w tych procesach sprawia, iż systemowe ujęcie logistyki najlepiej odpowiada jej naturze. Ewolucja logistyki od zadań operacyjnych do strategicznych umożliwia więc traktowanie jej obecnie jako systemu.
System logistyczny może być zdefiniowany jako: „celowo zorganizowany i wsparty technologiami informatycznymi zespół takich podsystemów, jak: zaopatrzenie, produkcja, magazynowanie, transport i dystrybucja, wraz z zachodzącymi między nimi relacjami, ich właściwościami oraz niesłabnącym dążeniem do uzyskania wyższego stopnia zorganizowania”[17]. W systemach logistycznych wyróżnia się strukturę:
przestrzenną (związaną z instytucjonalnością, z liczbą i rodzajem instytucji węzłów łańcucha struktur systemów logistycznych);
organizacyjną (obejmuje ona metody organizacji i zarządzania, odzwierciedla sfery działania, fazy przepływów, treści zadań, struktury funkcji zarządzania);
informacyjną (łączy strukturę organizacyjną i przestrzenną systemu logistycznego, umożliwia zarządzanie całym systemem [18].
System logistyczny zostaje opisany przy uwzględnieniu wielu możliwości elementów ii związków. Kształtowanie jego następuje stopniowo, przy włączeniu charakterystycznego punktu odniesienia [19]. Do klasyfikacji systemów logistycznych najczęściej wykorzystuje się kryteria przedstawione w tab. 3.
Tabela 3. Klasyfikacja systemów logistycznych, Źródło: P. Blaik, Logistyka. PWE, Warszawa 1996, s. 68 – 69
Gołembska wskazuje, że „obecnie znajdujemy się na początku drogi zmierzającej do zbudowania złożonych systemów logistycznych XXI wieku. Są one kapitałochłonne, wymagają też wdrożenia kosztownych innowacji, zapewniających osiągnięcie wysokiego stopnia precyzji, niezbędnego w nowoczesnym sterowaniu łańcuchami dostaw w obrębie sieci logistycznych” [20].
Literatura
[1] I. Pisz, T. Sęk, W. Zielecki: Logistyka w przedsiębiorstwie. PWE, Warszawa 2013, s. 17
[2] S. Krawczyk: Logistyka. Teoria i praktyka. Wyd. Diffin, Warszawa 2011, s. 153
[3] P. Maśloch: Logistyka i jej rozwój na przestrzeni lat - od koncepcji cesarza Leontosa VI do wsparcia logistycznego operacji „Pustynna Burza”. Logistyka i Transport 2005, nr 1, s. 35-45
[4] P.R. Murphy jr, D.F. Wood: Nowoczesna logistyka. Wyd. Helion, Gliwice 2011, s.25
[5] A. Bujak: Współczesna logistyka i kierunki jej rozwoju. Logistyka 2004, nr 4, s. 35
[6] P.R. Murphy jr, D.F. Wood: Nowoczesna logistyka. Wyd. Helion, Gliwice 2011, s. 29
[7] P. Blaik: Logistyka. Wyd. PWN, Warszawa 1996, s. 43
[8] E. Gołembska: Logistyka w gospodarce światowej. Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2009, s. 15
[9] P. Maśloch: Logistyka i jej rozwój na przestrzeni lat - od koncepcji cesarza Leontosa VI do wsparcia logistycznego operacji „Pustynna Burza”. Logistyka i Transport 2005, nr 1, s. 35-45
[10 P. Blaik: Logistyka. Wyd. PWN, Warszawa 1996, s. 43
[11] P.R. Murphy jr, D.F. Wood: Nowoczesna logistyka. Wyd. Helion, Gliwice 2011, s. 30
[12] Pisz, T. Sęk, W. Zielecki: Logistyka w przedsiębiorstwie. PWE, Warszawa 2013, s. 22
[13] P.R. Murphy jr, D.F. Wood: Nowoczesna logistyka. Wyd. Helion, Gliwice 2011, s. 34
[14] A. Bujak: Współczesna logistyka i kierunki jej rozwoju. Logistyka 2004, nr 4, s. 36
[15] A. Bujak: Współczesna logistyka i kierunki jej rozwoju. Logistyka 2004, nr 4, s. 37
[16] P. Maśloch: Logistyka i jej rozwój na przestrzeni lat - od koncepcji cesarza Leontosa VI do wsparcia logistycznego operacji „Pustynna Burza”. Logistyka i Transport 2005, nr 1, s. 35-45
[17] E. Gołembska: Logistyka. Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2012, s. 20
[18] A. Szymonik: Logistyka i zarządzanie łańcuchem dostaw. Część 1. Wyd. Difin, Warszawa 2010, s. 38
[19] P. Blaik: Logistyka. Wyd. PWE, Warszawa 1996, s. 38
[20] E. Gołembska: Logistyka. Wyd. C. H. Beck, Warszawa 2012, s. 31
Komentarze obsługiwane przez CComment